ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ ΣΤO ΔΙΑΔΙΚΤΥO

Με αφορμή  την περίπτωση ενός νεαρού που ήρθε στο γραφείο για να ζητήσει συμβουλές αντικρίζοντας φωτογραφίες και βίντεο από ιδιωτικές του στιγμές δημοσιευμένα στο facebook, χωρίς τη συναίνεση του, αποφάσισα να γράψω μερικά λόγια για το θέμα της προστασίας της προσωπικής μας εικόνας στο διαδίκτυο.

Είναι γεγονός πως το Ίντερνετ έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας και μαζί του έφερε και νέους τρόπους επικοινωνίας και κοινωνικής δικτύωσης, τα γνωστά σε όλους και ιδιαίτερα δημοφιλή στους νέους social media (ή μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως είναι η ελληνική τους ονομασία) με πιο αγαπητά ανάμεσα τους το facebook, το  twitter, το  LinkedIn…

Τα social media γνωρίζουν μεγάλη άνθιση, επιτρέποντας στους χρήστες τους να επικοινωνούν, να κάνουν γνωριμίες, να διασκεδάζουν παίζοντας online παιχνίδια, να μοιράζονται εικόνες, αρχεία και βίντεο, να πληροφορούνται, ακόμη και να διαφημίζουν την δουλειά τους. Και αν τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν είναι πολλά και τα καθιστούν ιδιαίτερα ελκυστικά, δεν μπορούμε ωστόσο  να αγνοήσουμε  τις ανησυχίες που έχουν προκαλέσει τα social media κυρίως όσον αφορά την παραβίαση της ιδιωτικής ζωής και τις προσβολές της προσωπικότητας των χρηστών τους, πολύ συχνά  μέσω της παράνομης επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων, όπως είναι η προσωπική μας εικόνα

Το δικαίωμα στην προστασία της εικόνας μας, η νομοθετική του κατοχύρωση και οι εξαιρέσεις

Το δικαίωμα του ατόμου στην προστασία της εικόνας του αποτελεί έκφανση του δικαιώματος της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας, το οποίο κατοχυρώνεται στο αρ.5 παρ.1 του Συντάγματος αλλά και στο Χάρτη Θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο δικαίωμα της προσωπικότητας περιλαμβάνονται όλα τα αγαθά που είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα με το άτομο και των οποίων η εξαντλητική απαρίθμηση δεν είναι εφικτή (η ζωή, η υγεία, η τιμή, η σφαίρα του απορρήτου, τα προϊόντα διανοίας, η εικόνα του προσώπου κ.τ.λ.).

Ειδικότερα η εικόνα του προσώπου ή όπως χαρακτηριστικά λέγεται το δικαίωμα επί της ίδιας εικόνας, παριστάνει την εξωτερική μορφή του ανθρώπου όπως αυτή τον συνοδεύει και εμφανίζεται δημόσια μόνο όταν αυτός θέλει.Η εικόνα του ανθρώπου ανήκει όχι στο κοινό, αλλά μόνο σε εκείνον που παριστάνει και γι' αυτό η από άλλον αποτύπωση, με φωτογράφηση ή άλλον τρόπο, ή η προβολή αυτής δημοσίως, η αποθήκευση ή η επεξεργασία χωρίς τη συναίνεση του εικονιζόμενου, αποτελεί, καθ’ αυτή, παράνομη προσβολή της προσωπικότητας, δηλαδή του δικαιώματος επί της ιδίας εικόνας, και δεν απαιτείται να προσβάλλεται συγχρόνως και άλλο αγαθό της προσωπικότητάς του, όπως το απόρρητο της ιδιωτικής του ζωής, ή η υπόληψή του(βλ. την υπ’ αριθμόν 385/2011 απόφασή ΑΠ).

Κατ’ εξαίρεση η φωτογράφηση προσώπου και η αναπαραγωγή της εικόνας του χωρίς τη συναίνεση του επιτρέπεται σε ορισμένες περιπτώσεις και κυρίως:

-                               όταν πρόκειται για φωτογραφίες καθημερινής επικαιρότητας, ή γεγονότα γενικότερου κοινωνικού συμφέροντος (π.χ. τροχαία ατυχήματα)

-                               όταν πρόκειται για φωτογραφίες που απεικονίζουν δημόσιες συναθροίσεις, εκδηλώσεις κ.λ.π., εφόσον δεν απομονώνεται η εικόνα ενός προσώπου αλλά παρουσιάζεται ως μέλος του συνόλου

-                               όταν οι φωτογραφίες απεικονίζουν δημόσια πρόσωπα, εφόσον υπάρχει δικαιολογημένο ενδιαφέρον για την πληροφόρηση του κοινού

-                               όταν πρόκειται για γελοιογραφίες με την προϋπόθεση ότι δεν θίγεται η υπόληψη του εικονιζόμενου 

Σε περίπτωση προσβολών του δικαιώματος επί της εικόνας μας, πώς μπορούμε να προστατευτούμε;

Δεν είναι λίγες οι φορές που οι χρήστες των social media ανακαλύπτουν σε δικό τους ή σε  άλλο προφίλ φωτογραφίες τους δημοσιευμένες από τρίτους χωρίς τη συναίνεση τους. Και αν τις περισσότερες φορές πρόκειται απλά για φωτογραφίες που αναρτήθηκαν από φίλους και γνωστούς, από στιγμές διασκέδασης, υπάρχουν φορές που οι δημοσιευμένες φωτογραφίες δεν χαροποιούν καθόλου τους πρωταγωνιστές τους και μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα στην προσωπική και επαγγελματική τους ζωή. 

Πότε όμως υφίσταται προσβολή του  δικαιώματος επί της εικόνας μας?

 Η έκθεση στο κοινό της εικόνας κάποιου προσώπου χωρίς τη συναίνεσή του συνιστά από μόνη της παράνομη συμπεριφορά καθώς προσβάλλει αυτοτελώς την προσωπικότητά του και δεν απαιτείται γι' αυτό να προσβάλλεται συγχρόνως και άλλο αγαθό της προσωπικότητας, όπως είναι η τιμή και η υπόληψη του εικονιζόμενου. Αν βέβαια το εικονιζόμενο πρόσωπο εμφανίζεται κάτω από συνθήκες που μειώνουν την υπόληψη του ή παραβιάζουν το απόρρητο της ιδιωτικής του ζωής (π.χ. απεικόνιση αυτού γυμνού στο μπάνιο ή σε σκηνές της οικογενειακής του ζωής), προσβάλλονται περισσότερες εκφάνσεις της προσωπικότητάς του και η προσβολή αυτής είναι οπωσδήποτε σοβαρότερη.( βλ. απόφαση υπ’αριθμ. 5845/2005 ΠΠΑ).

Τι μπορεί να κάνει κάποιος όταν διαπιστώσει  ότι έχει υποστεί προσβολή;

Καταρχήν, αν πρόκειται για δημοσίευση σε blog, ιστοσελίδα ή οποιονδήποτε άλλο ιστότοπο, το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνει ο θιγόμενος πριν ακόμη στραφεί σε έννομη προστασία, είναι να επικοινωνήσει με το διαχειριστή του ζητώντας την απομάκρυνση της φωτογραφίας που δημοσιεύτηκε χωρίς την συναίνεση του. Αν πρόκειται για δημοσίευμα στο facebook ή σε κάποιο άλλο από τα κοινωνικά δίκτυα, υπάρχει η λεγόμενη λειτουργία «report» με την οποία ο χρήστης μπορεί να ζητήσει την απομάκρυνση του επίδικου υλικού από την ίδια την υπηρεσία, συχνά όμως η διαδικασία αυτή καθυστερεί και μπορεί να μην δεχθεί η υπηρεσία να απομακρύνει το υλικό χωρίς δικαστική απόφαση.

Επίσης, είναι πολύ σημαντικό το πρόσωπο που έχει υποστεί την προσβολή  να αποθηκεύσει στον υπολογιστή του την  ιστοσελίδα όπου δημοσιεύτηκε η επίδικη φωτογραφία και να  την  εκτυπώσει  ώστε να μη χαθούν τα αποδεικτικά στοιχεία.

Η έννομη προστασία:

Όπως αναλύθηκε, η δημοσίευση φωτογραφιών προσώπου από τρίτο χωρίς τη συναίνεση του εικονιζόμενου συνιστά παράνομη επεξεργασία των προσωπικών του δεδομένων και προσβολή του δικαιώματος στην προσωπικότητα του.

Βάσει του αρ. 57ΑΚ, ο θιγόμενος έχει δικαίωμα να ζητήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον. Στην περίπτωση δε που η παράνομη προσβολή της προσωπικότητας υπήρξε και υπαίτια, το δικαστήριο μπορεί επιπλέον να καταδικάσει τον ενάγοντα σε ικανοποίηση ηθικής βλάβης του θύματος  και χρηματική αποζημίωση (αρ. 59 σε συνδυασμό με  αρ. 914 και 932 ΑΚ).

Επιπλέον, με την αναπαραγωγή στα social media εικόνας προσώπου και την έκθεση της στο κοινό παραβιάζονται οι διατάξεις του νόμου 2472/1997 για την προστασία από την παράνομη συλλογή και επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων (τέτοια συνιστά η ανάρτηση φωτογραφίας σε διαδικτυακούς τόπους χωρίς τη συναίνεση του εικονιζόμενου) και είναι δυνατή η καταγγελία στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και η υποβολή μήνυσης.

Πώς όμως  μπορούμε να αποφύγουμε την προσβολή: 

Η αλήθεια είναι πως ο μόνος και πάλι ίσως όχι εντελώς ασφαλής τρόπος να αποφεύγει κάποιος τον κίνδυνο προσβολής της προσωπικότητας του, είναι να μην χρησιμοποιεί καθόλου το Ίντερνετ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κάτι τέτοιο όμως είναι αδύνατο όταν το Ίντερνετ  και τα social media έχουν γίνει μέρος της καθημερινότητας μας. Γι’ αυτό το μόνο που μπορεί  κάποιος να κάνει για να προστατεύσει την εικόνα του και εν γένει την προσωπικότητα του, είναι προσεχτική χρήση κυρίως με τη σωστή και με σύνεση ρύθμιση των παραμέτρων απορρήτου, ώστε να θέτει περιορισμούς στο ποιος θα μπορεί να βλέπει τις προσωπικές του πληροφορίες, φωτογραφίες, και τα υπόλοιπα προσωπικά στοιχεία που δημοσιεύει στο προφίλ του.

Ειδικά, όσον αφορά το facebook, όπου συμβαίνει και ο μεγαλύτερος αριθμός προσβολών κατά της προσωπικότητας, είναι πολύ σημαντικό να  ενημερώνεται ο χρήστης  σχετικά με την πολιτική απορρήτου και τις παραμέτρους προστασίας των προσωπικών δεδομένων, καθώς οι αλλαγές είναι συνεχείς στην πλατφόρμα του (η τελευταία έκδοση είναι το facebook timeline). Πρόσφατα διάβασα ότι η εταιρία ΜcAfee  αναπτύσσει μια νέα εφαρμογή που θα επιτρέπει στο χρήστη του facebook  να δημιουργεί «προστατευμένα» φωτογραφικά  άλμπουμ, τα οποία θα  μπορούν να δουν μόνο αυτοί που ο χρήστης επιθυμεί  και μάλιστα αφού λάβουν σχετική πρόσκληση ενώ αν προσπαθήσει να δει κάποιος  τρίτος τις  φωτογραφίες, δε θα μπορεί γιατί  θα εμφανίζονται  εξαιρετικά θολές, ενώ δεν θα έχει ούτε τη δυνατότητα να τις «κατεβάσει» και να τις αποθηκεύσει (βλ. http://www.lawnet.gr/news/efarmogi-sto-facebook-gia-tin-prostasia-fotografion-ton-xriston--27144.html). Πιστεύω πως είναι ένα καλό βήμα προς την ασφαλέστερη χρήση του δημοφιλούς αυτού κοινωνικού δικτύου.